Leesniveau B1 – Hoe weet je of je tekst begrijpelijk is voor je doelgroep en of je een tekstschrijver nodig hebt?

Voordat ik tekstschrijver werd, dacht ik dat mijn teksten duidelijk genoeg waren. Maar toen ik meer te weten kwam over leesniveaus, vooral B1, merkte ik dat ik het toch nog vaak mis had.

Woorden als 'duurzaam', 'met de deur in huis vallen' en 'voorkomen' leken mij wel duidelijk. Maar ze blijken voor veel mensen meer zoiets als Chinees voor mij.

Heb je nog nooit of weinig over leesniveaus of B1 gehoord? Dan zal dit artikel je verrassen.

Ik leg je bijvoorbeeld uit hoe goed Nederlanders kunnen lezen. Wat het verschil is tussen B1 en Jip-en-Janneketaal. En hoe je controleert of je tekst echt zo begrijpelijk is als je denkt. Zo kom je er gelijk achter of het slim is om voor een tekstschrijver te kiezen.

Het is best wat informatie, maar ik heb het artikel verdeeld in korte stukken, die snel te lezen zijn. En het staat vol met handige tips die je gelijk kunt gebruiken. Wil je dat mensen op de goede manier in actie komen? Dan is dit artikel een snelcursus van 8 minuten die je niet wilt missen.

En aan het einde van dit artikel verklap ik waarom de woorden die ik gebruikte niet passen bij leesniveau B1.

Klik hier om meer te weten te komen over de volgende onderwerpen:

• Waarom is B1-schrijven zo belangrijk geworden?
• Hoe goed lezen Nederlanders echt?
• Welke woorden bereiken welke lezers?
• Zo ziet een tekst eruit op verschillende leesniveaus, zoals B1
• Ontdek het leesniveau van jouw tekst
• Dit is het verschil tussen leesniveau B1 en Jip-en-Janneketaal

Waarom is B1-schrijven zo belangrijk geworden?

Zo’n twintig jaar geleden had nog bijna niemand van leesniveaus gehoord. Schrijvers schreven naar beste kunnen zo helder mogelijke teksten. Maar nu is schrijven op een bepaald leesniveau steeds normaler. Vooral B1-niveau, dat begrijpelijk is voor 80% van de lezers. Waar komt deze ontwikkeling 'opeens' vandaan?

DE ROL VAN HET EuropA

In de jaren negentig stelde de Raad van Europa het Europees Referentiekader (ERK) vast. Dat is een officiële standaard voor hoe goed iemand een moderne vreemde taal verstaat, spreekt, leest en schrijft. Die standaard gebruiken ze bijvoorbeeld op middelbare scholen en bij werkgevers en universiteiten die internationaal werken. En kom je uit een ander land en wil je in Nederland blijven? Dan moet je sinds 2007 minimaal Nederlands op A2-niveau kunnen.

Van vreemde taal naar eigen taal

Zorgorganisaties, overheden en bedrijven gebruiken het ERK ook steeds vaker. Maar dan om begrijpelijke teksten te schrijven voor lezers met Nederlands als eerste taal. Bureau Taal en andere organisaties vroegen vanaf 2000 veel aandacht voor het voordeel hiervan.

Kritiek en compliment

Of je het ERK een-op-een voor lezen en schrijven in je eigen taal kunt gebruiken? Daar twijfelen sommige experts aan. Maar het belangrijkste is dat heldere taal hiermee bij veel meer organisaties op de kaart kwam te staan. Want in een samenleving waarin informatie steeds belangrijker wordt, wil je geen mensen buitensluiten.

Hoe goed lezen Nederlanders echt?

Veel mensen denken dat bijna alle Nederlanders wel kunnen lezen, maar dat is niet zo. In het Europees Referentiekader (ERK) staan zes niveaus om te meten hoe goed iemand kan lezen. Van niveau A1 tot C2. Niveau A1 is het niveau van beginnende lezers, zoals in boeken voor kleuters. C2 is het hoogste niveau, wat je bijvoorbeeld vindt in wetenschappelijke boeken.

Volgens Bureau Taal heeft maar liefst 20% van de lezers niveau A. De grootste groep - ongeveer 60% - heeft niveau B. Dat is te vergelijken met de taal in gratis kranten. Er is maar 20% die ingewikkelder teksten begrijpt. En dat terwijl de meeste zorg- en overheidsorganisaties teksten op C1-niveau schrijven.

Bron: Bureau Taal

En dan hebben we het alleen nog maar over mensen die kunnen lezen. Want er zijn ook nog een miljoen volwassenen in Nederland die dat niet kunnen. Denk aan mensen die nooit hebben leren lezen of die niet goed kunnen zien. Voor hen zijn andere manieren om informatie te krijgen vaak beter, zoals luisteren of naar filmpjes kijken.

Welke woorden bereiken welke lezers?

De Nederlandse Taalunie zette de Europese standaarden voor taal (het Europees Referentiekader) om naar het Nederlands. En het SLO, een organisatie die scholen helpt, beschreef daarmee wat Nederlandse leerlingen op elk niveau moeten kunnen met taal.

Wat betekent dat als je helder wilt schrijven voor jouw publiek? Simpel gezegd komt het hierop neer:

De A1-lezer kan:

• bekende namen en woorden en heel makkelijke zinnen begrijpen. Bijvoorbeeld op borden, posters of in folders.

In de praktijk betekent dit:

De A2-lezer kan:

• korte en makkelijke teksten lezen;
• voorspelbare informatie vinden in dingen die bekend zijn; zoals advertenties, folders, menu's en lijsten met de tijden van de trein of bus;
• makkelijke, persoonlijke berichten begrijpen.

In de praktijk betekent dit:

De B1-lezer kan:

• teksten begrijpen die gaan over algemene zaken, school of werk;
• de beschrijving van gebeurtenissen, gevoelens en wensen in persoonlijke teksten begrijpen.

In de praktijk betekent dit:

De B2-lezer kan:

• artikelen en verslagen lezen over moderne problemen waarover schrijvers een mening hebben;
• moderne boeken voor volwassenen lezen.

In de praktijk betekent dit:

De C1-lezer kan:

• lange en ingewikkelde teksten begrijpen over onderzoek of een verhaal;
• de waarde zien van verschillende manieren van schrijven;
• artikelen voor specialisten en lange technische handleidingen begrijpen, zelfs op onbekend gebied.

In de praktijk betekent dit:

De C2-lezer kan:

• zonder moeite bijna alle vormen van geschreven taal lezen; 
• ook vage teksten zonder duidelijke opbouw met moeilijke woorden en (lange) zinnen;
• bijvoorbeeld sommige handleidingen, artikelen voor specialisten en boeken van beroemde schrijvers.

Zo ziet een tekst eruit op verschillende leesniveaus, zoals B1

En dan nu de praktijk: hoe stem je je tekst af op het leesniveau van je publiek? Ik laat je voorbeelden zien van hoe je cognitieve therapie kunt uitleggen op leesniveau A, B en C.

Zo schrijf je dat bijvoorbeeld op A-niveau:

Heb je wel eens gevoeld dat je boos, bang of verdrietig was?
Let dan eens op wat er in je hoofd gebeurde op dat moment.
Misschien dacht je aan iets vervelends.
Maar wist je dat je kunt leren om anders te denken?
Dat kan je helpen om je beter te voelen.
Want het is belangrijk om te weten of iets waar is of niet.
Soms is iets namelijk niet waar.
Door dat te leren kun je makkelijker anders denken.
Zo voel je je gelukkiger.

Zo schrijf je dat bijvoorbeeld op B-niveau:

Cognitieve therapie is een vorm van hulp als je geestelijke problemen hebt. Tijdens deze therapie onderzoek je samen met een psycholoog hoe je denkt. Je leert om negatieve gedachten die je slecht laten voelen om te buigen naar positieve gedachten. Dat kan je helpen om je beter te voelen. En om beter om te gaan met situaties waarin je je niet goed voelt.

Zo schrijVEN VEEL ORGANISATIES DAT bijvoorbeeld op C-niveau:

Ten behoeve van de modificatie van gedrag is de verandering van cognities veelal cruciaal. Dikwijls is het immers niet de automatische context die de grootste invloed heeft op menselijke gedragingen, maar eerder de wijze waarop de cliënt de context waarneemt en interpreteert. Derhalve legt cognitieve therapie zich toe op het in twijfel trekken en aanpassen van ongeschikte overtuigingen bij cliënten. Cognitieve therapeuten trachten hun cliënten te faciliteren met het aanleren van effectievere strategieën, waardoor zij beter in staat zijn hun levensproblematiek het hoofd te bieden.

Ontdek het leesniveau van jouw tekst 

Hoe je weet of lezers je tekst echt begrijpen? Er zijn verschillende hulpmiddelen om het leesniveau van je tekst te bepalen en verbeteren.

Een handig en gratis hulpmiddel is Accessibility. Hiermee krijg je een beeld van hoe makkelijk of moeilijk jouw tekst is.

Wil je weten welke precieze woorden wel of niet passen bij leesniveau B1? Dan kun je de gratis B1-woordenchecker van Loo van Eck Communicatie gebruiken. Dit bedrijf biedt ook een betaald programma aan: Klinkende Taal. Hiermee controleer je al schrijvend of er te moeilijke woorden of zinnen in je tekst staan. Het programma controleert ook de zinslengte. Daarvoor is er ook een gratis zinslengte-calculator. 

Op het goede leesniveau schrijven is geen precieze wetenschap en houdt meer in dan dat. Maar met deze hulpmiddelen kom je al een heel eind.

Dit is het verschil tussen leesniveau B1 en Jip-en-Janneketaal

Misschien vraag je je af of schrijven op leesniveau B1 hetzelfde is als Jip-en-Janneketaal. Want ik krijg die vraag vaker, maar het antwoord is 'nee'. Jip-en-Janneketaal kun je vergelijken met leesniveau A. Dat vinden veel mensen inderdaad te kinderachtig en daarmee jaag je ze weg. Maar B1-teksten vinden de meeste lezers juist fijn, ook mensen met een hoger leesniveau. Dat komt doordat B1-teksten makkelijker en sneller te lezen zijn. Vooral op het internet, waar mensen vaak snel door teksten scannen.

B1-niveau werkt alleen niet voor alle teksten, bijvoorbeeld sommige juridische teksten. Ook is er meer nodig om helder te schrijven. Denk aan een goede opbouw, actieve taal en plaatjes en lijstjes.

Conclusie

Je bent bijna tot het einde gekomen van dit lange artikel. Goed gedaan! Zoals je kon zien, heeft schrijven op B1-niveau veel voordelen, ook al is het niet perfect. Het is een goed hulpmiddel om ervoor te zorgen dat mensen je tekst begrijpen. Dat is handig als je voor een breed publiek schrijft. Als je niet precies weet wie je lezers zijn. Of als je schrijft voor mensen die snel informatie willen scannen, zoals op het internet.

De woorden 'duurzaam', 'met de deur in huis vallen' en 'voorkomen' uit het begin van dit artikel? Dat zijn voorbeelden van vaktaal, spreekwoorden of woorden die op meer manieren te begrijpen zijn. Let hiermee op als je wilt dat je boodschap goed overkomt.

TEST HET ZELF

Wil je zelf ervaren hoe groot het verschil kan zijn tussen teksten op een hoger niveau en leesniveau B1? Lees dan: 'Test zelf waarom kennis van leesniveau B1 zo belangrijk is voor GGZ-teksten'.

Hulp nodig?

Hopelijk vond je deze tekst makkelijk om te lezen. Ik schreef 'm op leesniveau B1. Lijkt het je te veel gedoe om zelf begrijpelijke teksten te schrijven op B1-niveau? Neem dan gerust contact met me op voor een heldere tekst over psychologie of psychiatrie.

Vond je dit interessant?

Deel het artikel dan op sociale media om anderen te helpen heldere teksten te schrijven.