Wil de echte narcist nu opstaan?

'Narcist' - een term die we vaak horen. De bekende Nederlander die iets te vaak op tv verschijnt, de Facebook-gebruiker die maar selfies blijft posten en de arrogante baas krijgen al snel dat stempel. Maar is dat wel terecht? Wat houdt narcisme precies in en wanneer heeft iemand een narcistische persoonlijkheidsstoornis?

Wat is narcisme?

Narcisme staat voor een gebrek aan empathie, grootheidswaanzin (in fantasie en gedrag) en een sterke behoefte aan bewondering. De naam is afgeleid van de mythische figuur Narcissus uit de Griekse oudheid. Nadat hij alle romantische avances afwees, werd hij als straf verliefd op zijn eigen spiegelbeeld.

Hoeveel mensen gedragen zich narcistisch?

Er zijn genoeg mensen die zich in meer of mindere mate narcistisch gedragen. Iedereen heeft wel eens wat narcistisch. Maar er zijn niet zoveel mensen die echt een narcistische persoonlijkheidsstoornis hebben: tussen de 0,7 en 1 procent van de bevolking; vooral mannen. Deze psychische stoornis is opgenomen in de ‘Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders’: hét handboek voor de classificatie van psychische stoornissen. Dat wordt in de meeste landen als standaard gebruikt.

Wat is een narcistische persoonlijkheidsstoornis?

Als je spreekt van een narcistische persoonlijkheidsstoornis, dan behoor je tot de top van de narcisten. Je kunt dan sinds je vroege volwassenheid minimaal vijf van de volgende kenmerken afvinken:

1. Je hebt een overdreven gevoel van zelfbelangrijkheid (bijvoorbeeld: je overdrijft je prestaties en talenten, of je verwacht zonder bijpassende prestaties als superieur erkend te worden).
2. Je bent veel bezig met fantasieën over onbeperkt succes, macht, briljant zijn, schoonheid of de perfecte liefde.
3. Je gelooft dat je speciaal en uniek bent en alleen begrepen kan worden door, of moet omgaan met, anderen die speciaal zijn of een hoge status hebben. 
4. Je hebt een enorme behoefte aan bewondering.
5. Je denkt dat je speciale behandeling verdient en dat anderen jou bijvoorbeeld altijd meteen hun beste plek of hulp moeten geven.
6. Je gebruikt anderen om je eigen doelen te bereiken.
7. Je hebt weinig empathie: je herkent of erkent de gevoelens en behoeften van anderen niet goed, of je kunt je onvoldoende inleven in anderen.
8. Je bent vaak jaloers of gelooft dat anderen jaloers zijn op jou.
9. Je gedraagt je arrogant, waarbij je anderen vaak als minder ziet en behandelt.

Deze kenmerken zijn altijd aanwezig en zorgen ervoor dat iemand moeite heeft met het dagelijks leven of erdoor in de problemen komt.

Wil de echte narcist nu opstaan?

Als je denkt dat de échte narcist zichzelf wel bekend zal maken, dan kun je vaak lang wachten. Veel narcisten beseffen zelf niet dat ze het zijn. Zij zien hun gedrag als normaal en brengen het vaak zo dat het geaccepteerd wordt. Ze reageren boos of als slachtoffer als ze niet de bewondering krijgen die ze verwachten.

Het is niet ongewoon dat succesvolle personen of criminelen narcistisch zijn. Vooral bij criminelen is voorzichtigheid geboden: als narcisme samengaat met een antisociale persoonlijkheidsstoornis, kun je te maken hebben met een psychopaat. Een psychopaat heeft geen empathie voor slachtoffers, voelt geen schuld, manipuleert anderen voor persoonlijk voordeel en heeft een zeer opgeblazen zelfbeeld.

De tegenstrijdigheid van narcisme

Narcisten lijken vaak vol zelfvertrouwen en charme, maar vanbinnen worstelen ze vaak met onzekerheid. Ze verbergen dit door zichzelf op te blazen. Hun moeite met inleven in anderen werkt als een schild om zich te wapenen tegen kritiek. Maar recent onderzoek laat zien dat niet alle narcisten een laag zelfbeeld hebben. Sommigen geloven echt dat ze geweldig zijn.

Waar narcisme precies vandaan komt, is nog niet helemaal duidelijk. Wel dat het gaat om een combinatie van opvoeding, omstandigheden en genen. Zo komt het vaak voor dat narcisten in hun jeugd zijn genegeerd of misbruikt. Ander onderzoek laat zien dat te veel verwennen ook een oorzaak kan zijn. 

Lastig te helpen

Een psycholoog kan helpen om met narcisme om te gaan. Maar makkelijk is dat niet. Veel narcisten zien niet dat hun gedrag een probleem is. En ze kunnen zelfs deskundigen om de tuin leiden.

Voor- en nadelen

Toch kan narcisme ook voordelen hebben. Zo kan het nuttig zijn als je leider bent en niet twijfelt aan jezelf, als je hard werkt om op te vallen en jezelf durft uit te steken boven de rest omdat je niet 'gewoon' wilt zijn. Narcisten maken vaak indruk en worden bewonderd om hun krachtige uitstraling.

Maar juist in relaties gaat het vaak mis. Narcisten hebben meestal moeite met het onderhouden van gezonde, langdurige relaties. Ze vinden het lastig om zich in te leven in anderen en echt samen te werken. En dat is niet alleen het geval bij een volledige narcistische persoonlijkheidsstoornis, maar ook bij mensen die maar een paar van deze trekken hebben.

Meer weten over narcisme?

Dan is het boek ‘Een spiegel voor narcisten’ van psycholoog Martin Appelo een aanrader. Wat het boek bijzonder maakt, is dat de auteur zelf narcistische trekken heeft en andere narcisten een spiegel voorhoudt. Op Youtube staat een interessante video van hem over de narcisme:

Aan wie denk jij bij narcistische trekken of een narcistische persoonlijkheidsstoornis?

Helaas is reageren op dit artikel niet meer mogelijk omdat het originele blog (Passievoorpsychologie.nl) niet meer bestaat. Toch hoop ik dat je waardevolle inzichten hebt opgedaan die je verder kunnen helpen.

[Bronnen: Psychologie, Marc Brysbaert; Klinische psychologie – Theorieën en psychopathologie, H.T. van der Molen e.a.; Wikipedia.org; Narcismegids.com]