Psychiater, psycholoog, psychotherapeut… Wanneer naar wie?
Voordat ik psychologie ging studeren, wist ik niet wat het verschil is tussen een psychiater, psycholoog en psychotherapeut. Ook niet dat er zoveel soorten psychologen zijn, terwijl ik zelf al eens naar een psycholoog was geweest. Gelukkig was die goed, want de titel ‘psycholoog’ is in Nederland niet beschermd. Handig dus om te weten wie je waarmee kan helpen.
Want de kans dat je zelf psychische hulp nodig hebt, is vrij groot. Bijna de helft van alle Nederlanders krijgt ooit psychische problemen, en een vijfde daarvan zoekt hulp bij een psychiater, psycholoog of psychotherapeut.
Psychiater, psycholoog of psychotherapeut: wat zijn de verschillen?
Het kan verwarrend zijn: psycholoog, gezondheidszorgpsycholoog, klinisch psycholoog, klinisch neuropsycholoog, psychotherapeut, psychiater... Hoe weet je nou bij wie je moet zijn? Hier vind je een overzicht om je op weg te helpen.
Belangrijk: niet iedere 'psycholoog' is een therapeut
Voordat we naar het overzicht van psychische hulpverleners gaan, is het belangrijk om te weten dat in Nederland de titel ‘psycholoog’ (en ook ‘therapeut’) niet wettelijk beschermd is. Dit is anders dan bij ‘psychotherapeut’ en ‘psychiater’. Een 'psycholoog' is iemand die kennis heeft van psychologie, vaak iemand die een opleiding in psychologie heeft afgerond. Maar dat betekent niet automatisch dat diegene als therapeut werkt. Veel psychologen werken in andere rollen, zoals docent, voorlichter, onderzoeker of marketeer.
Ook goed om te weten: naast de gediplomeerde psychologen kan iedereen die zichzelf psychologie-deskundige vindt zich psycholoog noemen. Het is dus slim om eerst de achtergrond van iemand te controleren voordat je je persoonlijke problemen deelt. Een slechte keuze kan je niet alleen geld kosten, maar er ook voor zorgen dat je problemen erger worden of langer duren.
Veel soorten hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg
In Nederland vind je een breed aanbod aan opleidingen in de geestelijke gezondheidszorg, van officieel erkende universitaire studies tot allerlei niet-erkende cursussen. Je hebt wetenschappelijke en alternatieve benaderingen, gericht op onderzoek of juist op de praktijk, algemeen of juist heel gespecialiseerd, kortlopend of juist langdurig. Dat zorgt voor veel verschillende hulpverleners.
Het kan lastig zijn om te bepalen wie je de hulp kan bieden die je nodig hebt. Een diploma betekent niet altijd dat iemand ook echt succesvol is in het helpen van mensen. De Nederlandse overheid erkent vijf soorten psychische hulpverleners met een beschermde titel. Zij voldoen aan de eisen voor kwaliteit en deskundigheid. Om bij deze erkende hulpverleners terecht te kunnen, heb je een verwijzing nodig van je huisarts. De kosten voor deze hulpverleners worden (gedeeltelijk) vergoed door je zorgverzekeraar.
Psychische hulpverleners die de overheid erkent
Hieronder staat een tabel met informatie over verschillende soorten psychische hulpverleners die de overheid erkent:
| Soort hulpverlener | Voor welke klachten? | Gevolgde studie? | Bevoegdheid medicatie? | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| GZ-psycholoog (gezondheidszorgpsycholoog) | Kortdurende hulp bij lichte tot matig complexe psychische problemen. | Vierjarige universitaire studie psychologie, pedagogiek of gezondheidswetenschappen, plus tweejarige GZ-opleiding. | Nee | ||||||
| Klinisch psycholoog |
|
| Ernstige en complexe psychische problemen en crisisinterventies. Doet ook psychodiagnostisch onderzoek. | Na opleiding tot GZ-psycholoog vier jaar specialisatie in klinische psychologie. | Nee | ||||
| Klinisch neuropsycholoog | Klachten door hersenstoornissen, zoals na ongevallen of bij dementie. | Na opleiding tot GZ-psycholoog vier jaar specialisatie in neuropsychologie. | Nee | ||||||
| Psychotherapeut | Langdurige en complexe psychische problemen die diep in de persoonlijkheid geworteld zijn, zoals bepaalde persoonlijkheidsstoornissen of lang bestaande gedragsproblemen. |
|
| Vierjarige universitaire studie psychologie, pedagogiek of gezondheidswetenschappen, plus vierjarige opleiding tot psychotherapeut. | Nee | ||||
| Psychiater | Klachten waarbij medicijnen een grote rol spelen, zoals schizofrenie of een bipolaire stoornis. | Zesjarige studie geneeskunde plus vier en een half jaar specialisatie in psychiatrie. | Ja |
Hoe controleer je de kwalificaties van een psychiater, psycholoog of psychotherapeut?
Een NIP-registratie geeft bepaalde informatie
Als de psycholoog die je hebt gevonden aangeeft geregistreerd te zijn bij het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), dan volgt die de beroepscode van deze organisatie. Om 'Psycholoog NIP' te worden, is een afgeronde universitaire psychologieopleiding en een jaar werkervaring nodig. De titel 'Registerpsycholoog NIP' stelt hogere eisen. Let op: een NIP-registratie betekent niet automatisch dat de overheid de psycholoog erkent.
Het belang van de BIG-registratie
Wil je weten of je te maken hebt met een officieel erkende psychische hulpverlener? Dat kan eenvoudig via het BIG-register. Dit staat voor Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg. Het is een lijst met hulpverleners die de overheid erkent. In dit register staan professionals die de titel gezondheidszorgpsycholoog, klinisch psycholoog, klinisch neuropsycholoog, psychotherapeut of psychiater mogen gebruiken. Deze hulpverleners hebben erkende opleidingen gevolgd en vallen onder beroepscodes en tuchtrecht.
Zo zoek je het op: ga naar de website van het BIG-register, klik op 'Zorgverlener opzoeken' en vul de achternaam in van de hulpverlener. Een psychiater vind je onder 'arts'. Staat er een resultaat met een 11-cijferig BIG-nummer? Dan weet je dat deze professional erkend is.
Is een BIG-geregistreerde hulpverlener altijd de beste keuze?
Een BIG-geregistreerde psychiater, psycholoog of psychotherapeut heeft een uitgebreide opleiding gehad en is officieel erkend. Maar dat betekent niet automatisch dat deze hulpverlener de beste hulp kan bieden. De effectiviteit van de behandeling kan afhangen van het soort stoornis, hoe up-to-date de hulpverlener zijn kennis houdt en hoe goed het persoonlijke contact is. Ook speelt de inzet van de cliënt een rol, net als andere factoren.
Aan de andere kant kan een gesprek met een niet-erkende psycholoog ook waardevol zijn. Het kan hoop bieden en helpen om je gedachten te ordenen. En een kans zijn om je verhaal te doen bij iemand die luistert en je aanmoedigt.
Maar zeker bij ernstige psychische problemen is het wel aan te raden om een weloverwogen keuze te maken voor een hulpverlener met een BIG-registratie.
Heb je zelf ervaringen met psychische hulpverlening of aanvullende inzichten? Je bijdrage is welkom!
Helaas is reageren op dit artikel niet meer mogelijk omdat het originele blog (Passievoorpsychologie.nl) niet meer bestaat. Toch hoop ik dat je waardevolle inzichten hebt opgedaan die je verder kunnen helpen.
[Bronnen: Psychologie, Marc Brysbaert, GGZ in tabellen, Bigregister.nl, Psynip.nl, Fgzpt.nl]
